มคอ ๓ วิชาพระอภิธรรมปิฎก

มคอ.๓

รายวิชา ๐๐๐ ๒๕๐    อภิธรรมปิฎก

ชื่อสถาบันอุดมศึกษา              มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

วิทยาเขต/คณะ/ภาควิชา     คณะพุทธศาสตร์  คณะครุศาสตร์  คณะสังคมศาสตร์

หมวดที่ ๑ ข้อมูลโดยทั่วไป

๑.รหัสและชื่อรายวิชา   ๐๐๐ ๒๕๐    อภิธรรมปิฎก                 (Abhidhamma  Pitaka)

๒.จำนวนหน่วยกิต                ๒ หน่วยกิต

๓.หลักสูตรและประเภทของรายวิชา พุทธศาสตรบัณฑิต วิชาแกนพระพุทธศาสนา

๔.อาจารย์ผู้รับผิดชอบรายวิชาและอาจารย์ผู้สอน พระมหาธานินทร์ อาทิตวโร,ดร. อาจารย์ผู้สอน

๕.ภาคการศึกษา / ชั้นปีที่เรียน ภาคการศึกษาที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๘  ชั้นปีที่ ๒

๖.รายวิชาที่ต้องเรียนมาก่อน (Pre-requisite) (ถ้ามี) ไม่มี

๗.รายวิชาที่ต้องเรียนพร้อมกัน (Co-requisites) (ถ้ามี) ไม่มี

๘.สถานที่เรียน                    มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย  วิทยาเขตขอนแก่น

๙.วันที่จัดทำหรือปรับปรุงรายละเอียดของรายวิชาครั้งล่าสุด สิงหาคม ๒๕๕๘

หมวดที่ ๒ จุดมุ่งหมายและวัตถุประสงค์

๑.จุดมุ่งหมายของรายวิชา เพื่อให้นักศึกษามีความรู้  ความเข้าใจเกี่ยวกับหลักคำสอนในเรื่องจิต คุณสมบัติของจิต และรูปร่างของมนุษย์  สภาวะของจิตที่มีความเป็นอิสระจากสิ่งเศร้าหมอง  ในอภิธรรมปิฎก

๒. วัตถุประสงค์ในการพัฒนา/ปรับปรุงรายวิชา หลังจากเรียนจบวิชานี้แล้ว ผู้เรียนสามารถ ๑. อธิบายความหมายและการทำงานของจิตได้ ๒. อธิบายคุณสมบัติของจิต ได้ ๓. อธิบายความหมายหน้าที่การทำงานของรูป(ร่างกาย) ๓.  อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างจิตและร่างกายตามหลักการทางพุทธศาสนาได้ ๔. อธิบายสภาวะจิตที่มีความเป็นอิสระจากสิ่งเศร้าหมองได้(นิพพาน) ๕. นักศึกษาสามารถปรับปรุงพฤติกรรมของตนเองให้ดีขึ้นให้สอดคล้องกับแนวโน้มด้านเทคโนโลยีสารสนเทศที่มีความก้าวหน้าไปตามยุคสมัย

หมวดที่ ๓ ลักษณะและการดำเนินการ

๑. คำอธิบายรายวิชา              ศึกษาประวัติ ความเป็นมา ความหมาย โครงสร้างของพระอภิธรรมปิฎก  เนื้อหาสาระ  ประเด็นที่น่าสนใจในพระอภิธรรมปิฏกทั้ง  ๗  คัมภีร์  โดยเน้นให้เข้าใจหลักปรมัตถธรรม  คือ  จิต  เจตสิก  รูป  และนิพพาน  โดยอาศัยอรรถกถาและฏีกาประกอบ
๒. จำนวนชั่วโมงที่ใช้ต่อภาคการศึกษา
บรรยาย	สอนเสริม	การฝึกปฏิบัติ/งานภาคสนาม/การฝึกงาน	การศึกษาด้วยตนเอง
บรรยาย  ๓๐ ชั่วโมงต่อภาคการศึกษา	สอนเสริมตามความต้อง การของนักศึกษาเฉพาะ ราย	ไม่มีการฝึกปฏิบัติงาน ภาคสนาม	การศึกษาด้วยตนเอง ๔ ชั่วโมงต่อสัปดาห์
๓. จำนวนชั่วโมงต่อสัปดาห์ที่อาจารย์ให้คำปรึกษาและแนะนำทางวิชาการแก่นักศึกษาเป็น รายบุคคล - อาจารย์ประจำรายวิชา แจ้งการให้คำปรึกษาผ่านเวปไซด์คณะพุทธศาสตร์ และอีเมล์ส่วนตัวของอาจารย์ พร้อมทั้งประกาศในห้องเรียน - อาจารย์จัดเวลาให้คำปรึกษาเป็นรายบุคคล หรือ รายกลุ่มตามความต้องการ ๑ ชั่วโมงต่อสัปดาห์  (เฉพาะ รายที่ต้องการ)

หมวดที่ ๔ การพัฒนาการเรียนรู้ของนักศึกษา

๑.คุณธรรม จริยธรรม

๑.๑  คุณธรรม จริยธรรมที่ต้องพัฒนา พัฒนาผู้เรียนให้มีคุณธรรม ศีลธรรม จริยธรรม มีความรับผิดชอบ มีวินัย เคารพในสิทธิของบุคคลอื่น ไม่เบียดเบียนกล่าวร้ายผู้อื่น  มีความซื่อสัตย์ มีความอดทน  นิสิตสามารถพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมไปพร้อมกับการศึกษาอภิธรรม โดยมีคุณธรรมจริยธรรมตามคุณสมบัติหลักสูตร ดังนี้ -    ตระหนักในคุณค่าและคุณธรรม จริยธรรม เสียสละ และซื่อสัตย์สุจริต -    มีวินัย ตรงต่อเวลา และความรับผิดชอบต่อตนเองและสังคม -    มีภาวะความเป็นผู้นำและผู้ตาม สามารถทำงานเป็นทีมและสามารถแก้ไขข้อขัดแย้งและลำดับความสำคัญ -    เคารพสิทธิและรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น รวมทั้งเคารพในคุณค่าและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ -    เคารพกฎระเบียบและข้อบังคับต่าง ๆ ขององค์กรและสังคม -    สามารถวิเคราะห์ผลดีของการศึกษาอภิธรรมต่อสังคม

๑.๒  วิธีการสอน -   บรรยายพร้อมยกตัวอย่างกรณีศึกษาเกี่ยวกับประเด็นทางจริยธรรม คุณธรรม จริยธรรมที่เกี่ยวข้องกับอภิธรรม -    อภิปรายกลุ่ม -    กำหนดให้นักศึกษาหาตัวอย่างที่เกี่ยวข้องกับเรื่องอภิธรรม -    บทบาทสมมติ -    นำเสนอรายงาน

๑.๓ วิธีการประเมินผล -    พฤติกรรมการเข้าเรียน และส่งงานที่ได้รับมอบหมายตามขอบเขตที่ให้และตรงเวลา -    มีการอ้างอิงเอกสารที่ได้นำมาทำรายงาน อย่างถูกต้องและเหมาะสม -    ประเมินผลการทดสอบข้อเขียน -    ประเมินผลการนำเสนอรายงานที่มอบหมาย

๒.ความรู้

๒.๑  ความรู้ที่ต้องได้รับ   มีความรู้หลักคำสอนในอภิธรรมปิฎก อรรถกถาอภิธรรม ฎีกาอภิธรรมอย่างเป็นระบบ

๒.๒  วิธีการสอน บรรยาย อภิปราย การทำงานกลุ่ม การนำเสนอรายงาน  การวิเคราะห์กรณีศึกษา และมอบหมายให้ค้นคว้าหาบทความ ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง โดยนำมาสรุปและนำเสนอ การศึกษาโดยใช้ปัญหา และโครงงาน Problem base learning และ Student Center เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง

๒.๓  วิธีการประเมินผล -       ทดสอบย่อย สอบกลางภาค สอบปลายภาค ด้วยข้อสอบที่เน้นการวัดหลักการและทฤษฎี -       นำเสนอสรุปการอ่านจากการค้นคว้าข้อมูลที่เกี่ยวข้อง -       วิเคราะห์กรณีศึกษา -       สัมภาษณ์เป็นรายบุคคล

๓. ทักษะทางปัญญา

๓.๑ ทักษะทางปัญญาที่ต้องพัฒนา พัฒนาความสามารถในการคิดอย่างมีการคิดอย่างเป็นระบบ มีการวิเคราะห์ เพื่อการป้องกันและแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับจิตวิญญาณ

๓.๒ วิธีการสอน -       การมอบหมายให้นักศึกษาทำโครงงานพิเศษ และนำเสนอผลการศึกษา -       อภิปรายกลุ่ม -       วิเคราะห์กรณีศึกษา ในการนำอภิธรรมมาใช้ในปัจจุบัน -       การสะท้อนแนวคิดจากการประพฤติกรรมในการควบคุมจิตใจและร่างกาย

๓.๓วิธีการประเมินผล สอบกลางภาคและปลายภาค โดยเน้นข้อสอบที่มีการวิเคราะห์สถานการณ์ในปัจจุบันเข้ากับหลักธรรมในอภิธรรม

๔.ทักษะความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและความรับผิดชอบ

๔.๑ ทักษะความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและความรับผิดชอบที่ต้องพัฒนา -       พัฒนาทักษะในการสร้างสัมพันธภาพระหว่างผู้เรียนด้วยกัน -       พัฒนาความเป็นผู้นำและผู้ตามในการทำงานเป็นทีม -       พัฒนาการเรียนรู้ด้วยตนเอง และมีความรับผิดชอบในงานที่มอบหมายให้ครบถ้วนตามกำหนดเวลา

๔.๒ วิธีการสอน -       จัดกิจกรรมกลุ่มในการวิเคราะห์กรณีศึกษา -       มอบหมายงานรายกลุ่ม และรายบุคคล เช่น การค้นคว้าหลักธรรมในอภิธรรม หรือ อ่านบทความที่เกี่ยวข้องกับรายวิชา -       การนำเสนอรายงาน

๔.๓ วิธีการประเมินผล -       ประเมินตนเอง และเพื่อน ด้วยแบบฟอร์มที่กำหนด -       รายงานที่นำเสนอ  พฤติกรรมการทำงานเป็นทีม -       รายงานการศึกษาด้วยตนเอง

๕.ทักษะการวิเคราะห์หลักธรรม ๕.๑ ทักษะการวิเคราะห์หลักธรรม      -    ทักษะการคิด การตีความ วิเคราะห์หลักธรรม -   พัฒนาทักษะในการสื่อสารทั้งการพูด การฟัง การวิเคราะห์  การเขียน โดยการทำรายงาน และนำเสนอในชั้นเรียน -    พัฒนาทักษะในการวิเคราะห์ข้อมูลจากกรณีศึกษา -    พัฒนาทักษะในการสืบค้น ข้อมูลทางอินเทอร์เน็ต -   ทักษะการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในการสื่อสาร เช่น การส่งงานทางอีเมล์ การสร้างห้องแสดงความคิดเห็นในเรื่องต่างๆ เช่น Web lock การสื่อสารการทำงานในกลุ่มผ่านห้องสนทนา feacebook -    ทักษะในการนำเสนอรายงานโดยใช้รูปแบบ เครื่องมือ และเทคโนโลยีที่เหมาะสม ๕.๒ วิธีการสอน      -   มอบหมายงานให้ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง จากคัมภีร์อภิธรรมปิฎก อรรถกถา ตำรา หนังสือ และทำรายงาน โดยเน้นการอ้างคัมภีร์  ตำรา  เอกสาร งานวิจัย จากแหล่งที่มาข้อมูลที่น่าเชื่อถือ -     นำเสนอโดยใช้รูปแบบและเทคโนโลยีที่เหมาะสม ๕.๓ วิธีการประเมินผล -    การจัดทำรายงาน และนำเสนอด้วยสื่อเทคโนโลยี -    การมีส่วนร่วมในการอภิปรายและวิธีการอภิปราย -    การนำเสนองานโดย power point

หมวดที่ ๕ แผนการสอนและการประเมินผล

๑. แผนการสอน

สัปดาห์ที่	หัวข้อ/รายละเอียด	จำนวนชั่วโมง	กิจกรรมการเรียน การสอน  สื่อที่ใช้ (ถ้ามี)	ผู้สอน
๑	แนะนำการเรียนการสอน	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๒	บทที่ ๑ ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับพระอภิธรรมปิฎก -ความนำ -ความเป็นมาของพระอภิธรรมปิฎกสมัยพุทธกาลและสมัยหลังพุทธกาล - ความหมายของพระอภิธรรมปิฎก -โครงสร้างของพระอภิธรรมปิฎก -ประโยชน์ที่ได้รับจากการศึกษาอภิธรรม	๒	-PowerPoint -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๓	บทที่ ๒ สาระสำคัญในคัมภีร์ธัมมสังคณี -       ความนำ -       ความหมายและโครงสร้างของคัมภีร์ธัมมสังคณี -       จิตตุปปาทกัณฑ์ -       รูปกัณฑ์ -       นิกเขปกัณฑ์ -       อัฏฐกถากัณฑ์	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๔	บทที่ ๓ สาระสำคัญในคัมภีร์วิภังค์ -       ความนำ -       ความหมายและโครงสร้างของวิภังค์ -       ประเภทของวิภังค์ -       วิธีการจำแนกวิภังค์ -       วิธีการจำแนกในขันธวิภังค์	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๕	บทที่ ๓ (ต่อ) -       วิธีการจำแนกขันธ์ ๕ ด้วยสุตตันตภาชนียนัย -       วิธีการจำแนกขันธ์ ๕ ด้วยอภิธรรมภาชนียนัย -       วิธีการจำแนกขันธวิภังค์ - ปัญหาปุจฉกะ -	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๖	บทที่ ๔  สาระสำคัญในคัมภีร์ธาตุกถา -       ความนำ -       ความหมายของธาตุกถา -       โครงสร้างของคัมภีร์ธาตุกถา -       สงเคราะห์วิปัสสนาภูมิ ๖ และปรมัตถธรรม ๔ โดยขันธ์-อายตนะ-ธาตุ	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์   อาทิตวโร,ดร.
๗	บทที่ ๕ สารสำคัญในคัมภีร์ปุคคลบัญญัติ  -       ความนำ -       ความหมายและโครงสร้างของปุคคลบัญญัติ -       ปุคคลบัญญัติปกรณ์ -       ประเภทแห่งบุคคล	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๘	สอบกลางภาค	๒		พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๙	บทที่ ๖  สาระสำคัญในคัมภีร์กถาวัตถุ -       ความนำ -       ความเป็นมาและความหมายของคัมภีร์ถกาวัตถุ -       โครงสร้างคำถามตามแนวคัมภีร์กถาวัตถุ : การตั้งคำถาม การกล่าวข่ม (นิคคหะ) และการอธิบายความ	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๐	บทที่ ๖ (ต่อ) -       สาระธรรมจากคัมภีร์กถาวัตถุ และแนวทางการวิเคราะห์ถึงความเชื่อของฝ่ายปรวาที -       วิธีนำคัมภีร์กถาวัตถุประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๑	บทที่ ๗ สาระสำคัญในคัมภีร์ยมก -       ความนำ -       ความหมายและโครงสร้างของคัมภีร์ยมก -       วิธีดำเนินการของคัมภีร์ยมกตามสภาวธรรม ๑๐ หมวด	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๒	บทที่ ๘ สาระสำคัญในคัมภีร์ปัฏฐาน -       ความนำ -       ความหมายและโครงสร้างของคัมภีร์ปัฏฐาน -       ความหมายองค์ประกอบของปัฏฐาน ๓ ประการ	๒	-PowerPoint -หนังสือเรียน -คอมพิวเตอร์ -บรรยาย  -ยกตัวอย่างประกอบ -ทำแบบฝึกหัด -ฝึกออกปัญหา	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๓	บทที่ ๘ (ต่อ) -       การจำแนกปัจจัย ๒๔ โดยเหตุ ผล และสัตติ -       ข้อกำหนดในชาติทั้ง ๙ ของปัจจัย ๒๔ เป็น ๕๒ -       สรุปปัจจัย ๕๒ ในชาติทั้ง ๙ โดยภูมิ, สัตติ, กาล, ประเภทนาม – รูป และแสดงเป็นคู่ๆ	๒	บรรยาย  อภิปราย การวิเคราะห์	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๔	-       อภิปรายกลุ่ม	๒	นิสิตนำเสนองานตามหัวข้อที่ได้รับมอบหมาย	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๕	สรุปเนื้อหารายวิชา	๒	บรรยาย	พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.
๑๖	สอบปลายภาค	๒		พระมหาธานินทร์  อาทิตวโร,ดร.

๒. แผนการประเมินผลการเรียนรู้

ที่	วิธีการประเมิน	สัปดาห์ที่ประเมิน	สัดส่วนของการประเมิน
๑	ทำแบบฝึกหัด สอบกลางภาค ทำแบบฝึกหัด สอบปลายภาค	๓-๗ ๘ ๙-๑๒ ๑๖	๑๐  % ๑๐  % ๑๐  % ๕๐  %
๒	วิเคราะห์กรณีศึกษา  ค้นคว้า การนำเสนอรายงาน การทำงานกลุ่มและผลงาน การส่งงานตามที่มอบหมาย	ตลอดภาคการศึกษา	๑๐  %
๓	การเข้าชั้นเรียน การมีส่วนร่วม อภิปราย เสนอความคิดเห็นในชั้นเรียน	ตลอดภาคการศึกษา	๑๐  %

หมวดที่ ๖ ทรัพยากรประกอบการเรียนการสอน

๑. เอกสารและตำราหลัก Bhikkhu Bodhi, A Comprehensive  Manual of Abhidhamma, Sangharaja Mawatha, Buddhist  Publication Society, Kandy,Sri  Lanka. กระทรวงศึกษาธิการ. ความรู้เรื่องพระไตรปิฎก. กรุงเทพมหานคร : คุรุสภา, ๒๕๓๕. บุญทัน  มูลสุวรรณ. พระไตรปิฎกสำหรับเยาวชน เล่ม ๙. ครั้งที่ ๒. กรุงเทพมหานคร : ไทยวัฒนาพานิช, ๒๕๓๙. มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. อภิธรรมปิฎก. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙. พระพุทธโฆสะ. ปรมตฺถทีปนี ธาตุกถาทิปญฺจปฺปกรณฏฺฐกถา. กรุงเทพมหานคร : มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๔๖๕. พระอมรเมธาจารย์, พระเมธีธรรมาภรณ์ และคณะ. พระไตรปิฎกปริทัศน์. กรุงเทพมหานคร : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๘. พุทธทัตตเถระ(แต่ง),ประชุม  เรืองวารี(แปล). พระอภิธัมมาวตาร. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์กรมการศาสนา, ๒๕๔๓. พระคันธสาราภิวงศ์. ปรมัตถสังคหะและปรมัตถทีปนี. กรุงเทพมหานคร : พิมพ์ที่ห้างหุ้นส่วนจำกัด ไทยรายวัน กราฟฟิค เพลท, ๒๕๔๖. พระสัทธัมมโชติกะ ธัมมาจริยะ. ปรมัตถโชติกะ ปริจเฉทที่ ๓ และปริจเฉทที่ ๗. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๘. พระสัทธัมมโชติกะ ธัมมาจริยะ. ปริจเฉทที่ ๑-๒-๖. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย,          ๒๕๓๖. พระสัทธัมมโชติกะ ธัมมาจริยะ. นามรูปวิถีวินิจฉัย. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย,          ๒๕๒๗. พระครูสังวรสมาธิวัตร(ประเดิม กมโล). คู่มือการศึกษาพระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑ ภาคจิต. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์พิทักษ์อักษร, ๒๕๒๑. พระครูสังวรสมาธิวัตร (ประเดิม กมโล). คู่มือการศึกษาพระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๒ ภาคเจตสิก. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์พิทักษ์อักษร, ๒๕๒๑. พระครูสังวรสมาธิวัตร (ประเดิม กมโล). คู่มือการศึกษาพระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๓ ภาครูป นิพพาน. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์พิทักษ์อักษร, ๒๕๒๑. วรรณสิทธิ์  ไวทยะเสวี. คู่มือการศึกษาพระอภิธรรมพื้นฐาน. กรุงเทพมหานคร : พัฒนวิทย์การพิมพ์, ๒๕๔๙. วิศิษย์  ชัยสุวรรณ (เรียบเรียง). สาระน่ารู้เกี่ยวกับพระอภิธรรม. ครั้งที่ ๕. กรุงเทพมหานคร : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๖. สมไชย  รากโพธิ์. คู่มือการศึกษาพระอภิธรรม จิตตสังคหะ ปริจเฉทที่ ๑. (วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม). กรุงเทพมหานคร : ม.ป.พ., ม.ป.ป. สุชีพ ปุญญานุภาพ. พระไตรปิฎก ฉบับประชาชน. กรุงเทพมหานคร : มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๒๓. เสถียรพงษ์ วรรณปก. พระไตรปิฎกวิเคราะห์. กรุงเทพมหานคร : รุ่งแสงการพิมพ์, ๒๕๓๐. อัมภา  พิชิตการค้า (รวบรวม). พระสัทธัมมโชติกะ ธัมมาจริยะ. กรุงเทพมหานคร : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๗.

๒.เอกสารและข้อมูลสำคัญ http:www.google.co.th/คลิกไปที่เว็บอภิธรรมโชติกะวิทยาลัย   มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย,อภิธรรมวัดระฆังโฆสิตาราม

๓. เอกสารและข้อมูลแนะนำ เว็บไซด์ ที่เกี่ยวกับหัวข้อในประมวลรายวิชา เช่น wikipedia คำอธิบายศัพท์

หมวดที่ ๗ การประเมินและปรับปรุงการดำเนินการของรายวิชา

๑.กลยุทธ์การประเมินประสิทธิผลของรายวิชาโดยนักศึกษา การประเมินประสิทธิผลในรายวิชานี้ ที่จัดทำโดยนิสิต ได้จัดกิจกรรมในการนำแนวคิดและความเห็นจากนิสิตได้ดังนี้ -    การสนทนากลุ่มระหว่างผู้สอนและผู้เรียน -    การสังเกตการณ์จากพฤติกรรมของผู้เรียน -    แบบประเมินผู้สอน และแบบประเมินรายวิชา -    ขอเสนอแนะผ่านเวบบอร์ด ที่อาจารย์ผู้สอนได้จัดทำเป็นช่องทางการสื่อสารกับนิสิต -

๒.กลยุทธ์การประเมินการสอน ในการเก็บข้อมูลเพื่อประเมินการสอน ได้มีกลยุทธ์ ดังนี้ -    การสังเกตการณ์สอนของผู้ร่วมทีมการสอน -    ผลการสอบ -    การทวนสอบผลประเมินการเรียนรู้

๓.การปรับปรุงการสอน หลังจากผลการประเมินการสอนในข้อ 2 จึงมีการปรับปรุงการสอน โดยการจัดกิจกรรมในการระดมสมอง และหาข้อมูลเพิ่มเติมในการปรับปรุงการสอน ดังนี้ -    สัมมนาการจัดการเรียนการสอน -      การวิจัยในและนอกชั้นเรียน

๔.การทวนสอบมาตรฐานผลสัมฤทธิ์ของนักศึกษาในรายวิชา ในระหว่างกระบวนการสอนรายวิชา มีการทวนสอบผลสัมฤทธิ์ในรายหัวข้อ ตามที่คาดหวังจากการเรียนรู้ในวิชา ได้จาก การสอบถามนิสิต หรือการสุ่มตรวจผลงานของนิสิต รวมถึงพิจารณาจากผลการทดสอบย่อย และหลังการออกผลการเรียนรายวิชา มีการทวนสอบผลสัมฤทธิ์โดยรวมในวิชาได้ดังนี้ -   การทวนสอบการให้คะแนนจากการสุ่มตรวจผลงานของนิสิตโดยอาจารย์อื่น หรือผู้ทรงคุณวุฒิ ที่ไม่ใช่อาจารย์ประจำหลักสูตร -   มีการตั้งคณะกรรมการในสาขาวิชา ตรวจสอบผลการประเมินการเรียนรู้ของนิสิต โดยตรวจสอบข้อสอบ รายงาน วิธีการให้คะแนนสอบ และการให้คะแนนพฤติกรรม

๕.การดำเนินการทบทวนและการวางแผนปรับปรุงประสิทธิผลของรายวิชา จากผลการประเมิน และทวนสอบผลสัมฤทธิ์ประสิทธิผลรายวิชา ได้มีการวางแผนการปรับปรุงการสอน และรายละเอียดวิชา เพื่อให้เกิดคุณภาพมากขึ้น ดังนี้ -    ปรับปรุงรายวิชาทุก ๓ ปีหรือตามข้อเสนอแนะและผลการทวนสอบมาตรฐานผลสัมฤทธิ์ตามข้อ ๔ -   เปลี่ยนหรือสลับอาจารย์ผู้สอน เพื่อให้นักศึกษามีมุมมองในเรื่องการประยุกต์ความรู้นี้กับปัญหาที่มาจากงานวิจัยของอาจารย์หรือแนวคิดใหม่ ๆ